چه عواملی باعث ایجاد واریس در پاها می‌شود؟

واریس به عنوان یکی از مشکلات شایع عروق سطحی در اندام‌های تحتانی، سال‌هاست که توجه پزشکان، متخصصان و عموم مردم را به خود جلب کرده است. این پدیده در واقع به گشاد شدن و تغییر شکل رگ‌های خونی به‌دلیل نارسایی در سیستم برگشت خون به قلب اشاره دارد و عواملی چون ژنتیک، سبک زندگی ناسالم، نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت و تغییرات هورمونی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد آن داشته باشند.

عوامل ژنتیکی و وراثتی

یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد واریس، عوامل ژنتیکی و وراثتی است. مطالعات علمی نشان داده‌اند که سابقه خانوادگی از عوامل مهم در بروز این مشکل محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای که اگر یکی از اعضای خانواده، مانند پدر یا مادر، دچار واریس باشد، احتمال ابتلا به این مشکل در نسل‌های بعدی افزایش می‌یابد. ژن‌های مرتبط با ساختار دیواره عروق و عملکرد دریچه‌های واریس‌زا می‌توانند در انتقال این مشکل نقش داشته باشند. علاوه بر این، عواملی مانند جنسیت و سن نیز به صورت غیرمستقیم در بروز واریس دخیل هستند؛ به طوری که زنان به دلیل تغییرات هورمونی بخصوص در دوره بارداری و یائسگی، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
بسیاری از محققان بر این باورند که وراثت نقش کلیدی در ایجاد واریس دارد و اگر سابقه خانوادگی این مشکل وجود داشته باشد، احتمال بروز علائم در سنین پایین‌تر دیده می‌شود. به همین دلیل، افرادی که سابقه خانوادگی مثبتی دارند، باید از سنین پایین نسبت به علائم هشداردهنده آگاه شوند و در صورت مشاهده تغییرات، به موقع اقدام به مشاوره و درمان نمایند. همچنین، تحقیقات جدید نشان داده‌اند که ژن‌هایی که در پاسخ به فشارهای خون و عملکرد عروق دخیل هستند، ممکن است به عنوان پیش‌بینی‌کننده‌ای برای ریسک ابتلا به واریس مطرح شوند.

تأثیر سبک زندگی و عادات نادرست

یکی دیگر از علل عمده ایجاد واریس، سبک زندگی نامناسب و عادات نادرست روزانه است. افراد بسیاری به دلیل نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت در محل کار یا در خانه، با کاهش جریان خون در نواحی تحتانی بدن مواجه می‌شوند. عدم فعالیت بدنی، مصرف غذاهای چرب و کم‌فیبر، اضافه وزن و عدم رعایت زمان استراحت می‌تواند باعث کاهش کارایی سیستم گردش خون و ضعف عملکرد دریچه‌های واریس‌زا شود. همچنین، فاکتورهای محیطی مانند استفاده طولانی‌مدت از کفش‌های پاشنه بلند می‌توانند فشار اضافی بر روی عروق و رگ‌های پا وارد کرده و منجر به بروز علائم واریس شوند.
این عوامل سبک زندگی باعث می‌شوند که گردش خون به درستی در سیستم وریدی جریان نیابد و در نتیجه خون در رگ‌ها تجمع پیدا کند. به همین دلیل، تغییرات کوچکی مانند افزایش فعالیت بدنی، استفاده از کفش‌های راحت و تنظیم زمان استراحت‌های منظم می‌تواند تأثیر مثبت قابل توجهی در کاهش خطر ابتلا به واریس داشته باشد. همچنین، رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل و مصرف میوه و سبزیجات به عنوان منابع فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به بهبود سلامت عروق کمک کند. رعایت این نکات به ویژه در افراد مستعد واریس اهمیت ویژه‌ای دارد و از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری می‌کند.

تأثیر عوامل هورمونی و تغییرات فیزیولوژیکی

تغییرات هورمونی، به ویژه در دوره‌های بارداری، یائسگی و حتی در دوران بلوغ، می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز واریس باشد. تغییرات هورمونی منجر به افزایش انعطاف‌پذیری دیواره‌های عروق و کاهش کارایی دریچه‌های واریس‌زا می‌شود که در نهایت باعث تجمع خون و گشاد شدن رگ‌ها می‌گردد. به عنوان مثال، در دوران بارداری، افزایش وزن و فشار ناشی از رحم بزرگ شده بر روی رگ‌های پا، همراه با تغییرات هورمونی، نقش مهمی در ایجاد واریس دارند.
این تغییرات فیزیولوژیکی همراه با عوامل دیگر می‌تواند باعث تغییر در ساختار عروق و کاهش راندمان سیستم گردش خون گردد. زنان به علت تغییرات هورمونی متناوب، بیشتر در معرض ایجاد واریس قرار دارند و به همین دلیل توصیه می‌شود که در این دوره‌ها به مراقبت ویژه‌ای از سلامت عروق توجه شود. علاوه بر این، استفاده از لباس‌های مناسب و رعایت نکات بهداشتی مخصوص دوران بارداری می‌تواند به کاهش فشار وارد بر روی عروق و کاهش بروز علائم واریس کمک کند. همچنین، تغییرات در هورمون‌های استروژن و پروژسترون به گونه‌ای است که موجب نوسان در ساختار دیواره رگ‌ها می‌شود و این امر می‌تواند به بروز علائم واریس دامن بزند.
بنابراین، توجه به وضعیت هورمونی و انجام معاینات منظم در دوره‌های حساس فیزیولوژیکی برای تشخیص زودهنگام مشکلات عروقی و ارائه راهکارهای پیشگیرانه ضروری است. از سوی دیگر، توصیه می‌شود که زنان در دوره‌های تغییرات هورمونی به‌طور ویژه به تغذیه سالم و فعالیت‌های ورزشی منظم پرداخته و در صورت بروز هرگونه علامت غیرعادی، به پزشک متخصص مراجعه نمایند. این اقدامات نه تنها به پیشگیری از بروز واریس کمک می‌کنند بلکه می‌توانند از شدت علائم در صورت بروز این مشکل نیز بکاهند.

نقش عوامل محیطی و شغلی

عوامل محیطی و شغلی از دیگر دلایلی هستند که می‌توانند موجب ایجاد واریس شوند. کارهای فیزیکی سنگین، ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت در محل کار، فشارهای محیطی و حتی شرایط آب و هوایی می‌توانند تأثیرات مستقیمی بر سلامت عروق داشته باشند. به عنوان مثال، افرادی که در محیط‌های کاری دچار فشارهای فیزیکی مداوم هستند، بیشتر در معرض بروز واریس قرار می‌گیرند؛ چرا که فشار زیاد و عدم تغییر موقعیت بدن به مرور زمان باعث کاهش کارایی سیستم گردش خون می‌شود.
علاوه بر این، عوامل محیطی نظیر آلودگی هوا، استرس‌های روانی و شرایط نامساعد آب و هوایی نیز می‌توانند به شکل غیرمستقیم بر عملکرد عروق تأثیر بگذارند. فشارهای شغلی و استرس‌های مزمن موجب افزایش تولید هورمون‌های استرس مانند کورتیزول می‌شوند که این امر می‌تواند به نارسایی عملکرد رگ‌های خونی و کاهش توانایی سیستم گردش خون برای بازگشت خون به قلب منجر گردد. همچنین، برخی شغل‌های خاص مانند رانندگی طولانی‌مدت یا کار در محیط‌های صنعتی که نیاز به ایستادن یا نشستن مداوم دارند، زمینه‌ساز بروز واریس هستند.
به همین دلیل، اتخاذ تدابیر پیشگیرانه مانند تغییر موقعیت‌های شغلی، استفاده از تجهیزات مناسب برای کاهش فشار بر روی پاها و تنظیم زمان استراحت‌های منظم در محل کار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برنامه‌های آموزشی در محل کار و ایجاد محیط‌های کاری بهینه، می‌تواند از بروز مشکلات عروقی جلوگیری کند و به افزایش بهره‌وری کارکنان نیز کمک نماید. در نهایت، توجه به شرایط محیطی و شغلی و انجام تغییرات لازم می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از واریس و کاهش علائم آن ایفا کند.

نقش تغذیه و فعالیت بدنی در پیشگیری و درمان

تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم از ارکان اساسی در پیشگیری و درمان واریس به‌شمار می‌آیند. رژیم غذایی متعادل که شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئینی کم‌چرب است، می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم گردش خون کمک کند. مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر باعث تقویت دیواره‌های عروق و کاهش التهاب می‌شود. فعالیت بدنی منظم، به ویژه ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا، کمک شایانی به افزایش جریان خون در پاها کرده و از تجمع خون در رگ‌ها جلوگیری می‌کند.
در کنار تغذیه سالم، رعایت نکاتی مانند کاهش وزن، ترک عادات ناسالم نظیر سیگار کشیدن و محدود کردن مصرف الکل نیز از جمله اقداماتی است که به بهبود سلامت عروق کمک می‌کنند. انجام ورزش‌های منظم باعث تقویت عضلات پا شده و فشار وارده به رگ‌ها را کاهش می‌دهد. این تغییرات سبک زندگی علاوه بر پیشگیری از بروز واریس، در افرادی که در مراحل اولیه این مشکل قرار دارند، می‌تواند به بهبود علائم و کاهش درد و ورم همراه با آن کمک نماید. همچنین، آموزش‌های لازم درباره تغذیه مناسب و ورزش‌های منظم در مدارس، محل‌های کار و مراکز بهداشتی می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سطح سلامت عمومی جامعه ایفا کند.

با توجه به علل متعددی که در بالا بیان شد، درمان و پیشگیری از واریس نیازمند رویکردی چندجانبه است. مراجعه به پزشکان متخصص عروق و انجام معاینات دقیق از مراحل اولیه تشخیص این مشکل است. درمان‌های غیرجراحی مانند استفاده از جوراب‌های فشاری، داروهای ضد التهاب و تغییرات سبک زندگی اغلب در مراحل اولیه موثر واقع می‌شوند. همچنین، روش‌های جراحی و لیزر درمانی برای موارد شدیدتر که علائم و مشکلات به طور قابل‌توجهی بروز کرده‌اند، گزینه‌های مناسبی محسوب می‌شوند.
بهره‌گیری از روش‌های درمانی نوین و برنامه‌های پیشگیرانه، می‌تواند از پیشرفت علائم جلوگیری کند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.
به طور کلی، تشخیص زودهنگام و اجرای برنامه‌های درمانی و پیشگیرانه می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کرده و از بروز علائم شدید در بیماران جلوگیری نماید. از این رو، توصیه می‌شود افراد مستعد به واریس، به ویژه کسانی که سابقه خانوادگی مثبت دارند، به صورت منظم به پزشک متخصص مراجعه نمایند و از تغییرات سبک زندگی برای بهبود وضعیت عروق بهره ببرند. این راهکارهای چندجانبه نشان‌دهنده اهمیت یک نگرش جامع در پیشگیری و درمان بیماری های عروقی است که همزمان به بهبود کیفیت زندگی و کاهش هزینه‌های درمانی نیز کمک می‌کند.

علل ایجاد واریس عمدتاً شامل عوامل ژنتیکی، سبک زندگی نادرست، تغییرات هورمونی و عوامل محیطی می‌شود. افراد مستعد به دلیل وراثت، به‌خصوص در شرایطی که فعالیت بدنی کم و نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت وجود دارد، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. تغییرات هورمونی در زنان، به‌ویژه در دوران بارداری و یائسگی، نقش مهمی در این فرآیند ایفا می‌کنند. همچنین، فشارهای محیطی و شغلی مانند ایستادن طولانی‌مدت نیز به گشاد شدن رگ‌ها کمک می‌کند. بنابراین، تغییر در سبک زندگی و مراجعه به متخصصان می‌تواند از شدت علائم واریس جلوگیری کند.
آقای دکتر نادر افشاری بهترین متخصص درمان واریس در تهران با استفاده از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها و تیمی مجرب، خدمات تخصصی جهت درمان ارائه می دهد. برای مشاوره و رزرو وقت، از طریق دکمه دریافت نوبت و یا شماره ۰۲۱۴۴۶۵۵۷۱۵ اقدام نمایید.


منابع
hopkinsmedicine
nhs.uk